Trà Yerba Mate là gì? Cách pha trà Yerba Mate

Bạn có biết, trên thế giới, chỉ có một số loại cây có thể chiết xuất caffeine? Và Yerba mate chính là một trong số đó. Bên cạnh trà, cà phê, ca cao, cô la hay guarana (một loại quả ở lưu vực sông Amazon); Yerba mate cũng được dùng như một loại thảo mộc sản xuất đồ uống chứa caffeine. Dù không chứa một lá trà nào nhưng chúng ta vẫn có một loại trà thảo mộc mang tên Yerba mate.

Yerba mate có nguồn gốc từ Nam Mỹ, phổ biến tại các quốc gia như Argentina, Paraguay, Uruguay và Nam Brazil. Tỉ lệ tiêu thụ của Yerba mate so với cà phê tại các quốc gia này là 6/1.

Vậy Trà Yerba mate là gì? Vì sao Yerba mate lại nổi tiếng tại Nam Mỹ đến vậy? Làm cách nào để pha một tách trà Yerba mate?

Trà Yerba mate

Nguồn gốc của trà Yerba mate

Nguồn gốc của trà Yerba mate chứa đựng trong nền văn hóa dân gian Nam Mỹ. Từng được phát hiện bởi những người dân bản địa thuộc các khu rừng ở Paraguay và Nam Brazil (những người thuộc hệ nói ngôn ngữ Guarani và Tupi), Yerba mate được ví như loại thảo mộc “từ các vị thần” nhằm nâng cao sức chịu đựng dẻo dai cho con người. Loại thảo mộc này còn được coi như lương thực của các chiến binh và bộ lạc sống dựa vào nên nông nghiệp du mục. Những người bản địa cũng tin rằng, Yerba mate chính là món quà mà thượng đế ban cho họ để duy trì sự sống, tăng sức mạnh và chữa lành bệnh tật, phục vụ y học. Bên cạnh đó, Yerba mate còn mang ý nghĩa tâm linh, được sử dụng để thờ cúng trong các nghi lễ tôn giáo và các nghi lễ quan trọng khác của bộ lạc nơi đây.

Những đặc tính kích thích của Yerba mate trở nên phổ biến trong “giới Gauchos – những anh hùng dân gian” Argentina (hoặc hiểu là cao bồi sống du mục và làm việc như những mục đồng) bởi nó mang đến nguồn năng lượng cho các chuyến du mục hay những ngày thu hoạch kéo dài. Loại thảo mộc này cũng được dùng thay thế cho thực phẩm thời kỳ khan hiếm, hạn hán hay đói kém. Thứ “cà phê cao bồi” vẫn được nhâm nhi vào mỗi bình minh hay đêm xuống quanh đống lửa trại và trong bữa ăn ấy, người ta sẽ truyền tay nhau một “bầu” Yerba mate như một cách chia sẻ tình bằng hữu.

Khi người Tây Ban Nha bắt đầu xâm chiếm khắp Nam Mỹ, họ đã tận mắt nhìn thấy những lợi ích về sức khỏe và năng lượng mà loại đồ uống bản địa này mang lại. Người Tây Ban Nha đã tiếp nhận và nhanh chóng phổ biến Yerba mate như cái cách họ chinh phục Nam Mỹ. Phải mất nhiều thế kỷ để người Châu Âu tìm ra cách biến Yerba mate thành loại cây trồng bền vững. Bí mật ở đây là hạt yerba mate chỉ nảy mầm khi chúng đi qua đường tiêu hóa của một số loài chim bản địa.

Người dân Nam Mỹ gắn liền với Yerba mate

Yerba mate phát triển như thế nào

Cây Yerba mate là một loài thuộc họ cây Nhựa ruồi với lá thường xanh (có lá cả bốn mùa), quả mọng nho nhỏ với những bông hoa màu trắng xanh. Lá và thân cây mềm, được hái bằng tay sau đó sấy khô trong môi trường có kiểm soát. Đôi khi chúng còn được hun trước khi bị nghiền nhỏ ra thành trà. Thậm chí, Yerba mate còn được ủ một năm trong các thùng gỗ tuyết tùng nhằm tăng thêm hương vị trước khi được bán ra thị trường.

Yerba mate chất lượng cao nhất là loại được trồng dưới bóng râm trong những tán rừng nhiệt đới, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp. Nhờ sự che chở này, lá cây giữ lại được nhiều chất dinh dưỡng hơn so với các loại thực vật bị tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Cây Yerba mate hoang dã chỉ thu hoạch hai năm một lần, vì lá của chúng mất nhiều thời gian hơn để phát triển đầy đủ. Trong khi đó, cây được trồng sẽ thu hoạch vào cuối mỗi mùa đông vì chúng phát triển nhanh hơn do được cắt tỉa cẩn thận, tắm nắng và kiểm soát nước.

Yerba mate được trồng và chế biến trên khắp Nam Mỹ. Ngày nay, Brazil là nước sản xuất Yerba mate lớn nhất, tiếp theo là Argentina và Paraguay.

Cây Yerba mate trong tự nhiên

Cách dùng trà Yerba mate

Theo cách truyền thống nhất thì Yerba mate được pha trong một quả bầu. Ngày xưa, những quả bầu ấy là những chiếc bát hoặc những chiếc cốc được làm từ những quả bí đao khô, rỗng ruột. Còn ngày nay, những “bầu” này có thể được làm từ kim loại, gốm sứ hoặc gỗ.

Yerba mate được cho vào bầu và lăc, xay hoặc tán ra. Người ta sẽ đổ một ít nước lạnh vào bầu cho thấm qua thảo mộc, sau đó dùng nước nóng hoặc nước mát (không dùng loại nước vừa sôi) tiếp thêm đầy bầu để tạo ra đồ uống gọi là Trà Yerba mate.

Uống trà thảo mộc Yerba mate không như trà hay café - tức là bạn sẽ không uống trực tiếp mà thay vào đó, bạn hãy nhấm nháp nó qua một thứ có tên là “bombilla” (ống hút bằng kim loại có sẵn đầu lọc).

Yerba mate được dùng trong bầu với ống hút có lọc gọi là bombilla

Theo truyền thống, bầu Yerba mate thường được cùng uống cùng chia sẻ; đây là một phần của xã hội và văn hóa uống Yerba mate. Trong một buổi lễ uống mate, cebador (hay còn gọi là người tiếp nước vào bầu) sẽ chuẩn bị trà và bắt đầu dùng trước tiên qua bombilla để đảm bảo nước trà sẽ thông suốt, sau đó sẽ chuẩn bị thêm một bầu khác và truyền lần lượt đến từng vị khách theo vòng tròn rồi lại đưa về cho cebador để tiếp nước cho vòng tiếp theo. Đây là một nghi thức truyền thống thể hiện tình bằng hữu và lòng hiếu khách.

Nếu như cách uống trà Yerba mate trong bầu được coi là phổ biến ở Nam Mỹ thì ngày nay, nhiều công ty sản xuất loại thảo mộc này đã sử dụng các hình thức bán hàng khác như đựng trong túi lọc hay trà lá lỏng… Qua đó, bạn cũng có thể pha nó như các loại trà hay dùng trong máy pha cà phê…

Văn hóa Yerba mate

Tuy Yerba mate lan tỏa khắp trong văn hóa Nam Mỹ nhưng cách thưởng thức lại có thể khác nhau ở mỗi quốc gia.

Với người Brazil, họ gọi Yerba mate là “chimarrão” (phát âm là she-ma-HOWN), cách gọi này theo họ nghe êm ái và mượt mà hơn cách gọi của các nước bạn.
Tại Uruguay, người bản địa thường đi bộ trên phố, mang theo yerba mate và 1 phích nước nhỏ gọi là “termo”. Người ta có thể dễ dàng tìm thấy những trạm nước nóng trên các tuyến đường để bổ sung nước vào termo bất kỳ khi nào.
Ở Paraguay, người dân địa phương sử dụng Yerba mate như một thức uống nền. Họ có thói quen mua mate cùng với nhiều loại thảo mộc khác, tạo ra thức uống tên là “yuyo” rất có lợi cho sức khỏe. “Yuyo” là đồ uống mà ở đó Yerba mate được kết hợp với các loại trái cây rất thơm ngon và thường uống lạnh
Còn tại Argentina, người ta lại dùng mate rang lên và đồ uống này được dùng kèm với bánh ngọt vào bữa sáng hoặc những buổi cà phê chiều.

Hương vị Yerba mate

Yerba mate thường được mô tả với hương của đất, cây, thảo mộc, vừa ngọt lại vừa ngăm ngăm. Hãy thử tưởng tượng một tầng rừng nhiệt đới tươi mát và đó chính là hương vị của Yerba mate.

Tuy nhiên, hương vị của Yerba mate có thể thay đổi đôi chút dựa trên vùng canh tác và kỹ thuật sản xuất hay pha chế. Thường thì Yerba mate chứa hương vị gỗ vì được làm từ lá và thân cây. Với những cây thu hoạch muộn, lượng tannin sẽ cao hơn các cây thu hoạc sớm nên vị của mate có thể hơi ngăm đắng. Một số nhà máy lại rang lá và cành để có được hương vị rang hay một số lại ủ trong thùng gỗ tuyết tùng dể có thêm nhiều lớp hương vị của rừng cây.

Yerba mate có nhiều tầng hương vị

Lượng Caffeine có trong Yerba mate

Yerba mate thường được mô tả như một loại đồ uống với năng lượng của cà phê, hương vị êm ái của trà truyền thống, các thành phần chữa bệnh của trà thảo mộc và yếu tố cảm xúc tích cực của sô cô la. Trên thực tế, cây yerba mate có chứa caffeine, theophylline và theobromine – tương tự các chất kích thích cũng được tìm thấy trong cà phê, trà và sô cô la.

Như với bất kỳ đồ uống nào được làm từ một loại cây chứa caffein, hàm lượng caffeine có thể thay đổi tùy thuộc vào loại cây, cách chế biến và cách ủ thảo mộc. Một số cây Yerba mate thậm chí có thể thay đổi về mức độ của hương vị, nồng độ caffeine và các chất dinh dưỡng khác tùy thuộc vào việc nó có phải là cây đực hay cây cái hay không; cây cái thường có hương vị nhẹ hơn và lượng caffeine thấp hơn

Nhìn chung, hàm lượng caffeine trong các đồ uống yerba mate thường nhiều hơn trà đen nhưng ít hơn cà phê.

Bảo quản Yerba mate

Bảo quản Yerba mate đúng cách sẽ giúp giữ được trà tươi ngon lâu nhất có thể. Bạn nên đựng Yerba mate trong hộp kín, tránh nắng trực tiếp và hơi ẩm, để nơi khô ráo, xa các vật dụng đựng thức ăn như cà phê, gia vị để tránh ngấm hương vào thảo mộc. Như thế, bạn có thể để cả năm.

Cách pha trà Yerba mate

Yerba mate có thể có nhiệt độ và thời gian ủ trà khác nhau tùy thuộc vào việc nó được canh tác ra sao và đươc pha như thế nào. Tuy nhiên, cũng có một vài tips pha trà Yerba mate cơ bản bạn có thể cùng Tôi Yêu Trà tham khảo dưới đây:

Sử dụng nước sạch, tinh khiết. Đặc biệt là nước suối.
Nhiệt độ nước: Nhìn chung, Yerba mate được ủ với nước nóng nhưng không phải nước vừa mới sôi. Nhiệt độ ủ mate khoảng 75 – 85 độ C. Nếu bạn không đo được nhiệt độ, thì có thể ước lượng bằng cách đun sôi nước rồi để khoảng 7 phút sau, lúc đó, nhiệt độ nước sẽ giảm xuống khoảng 90 độ C
Lượng trà: 2 gram trà nên tương ứng với khoảng 230-250ml nước, nhớ đóng nắp để đảm bảo nhiệt độ trong bình/ cốc trà của bạn.
Thời gian ủ: Khoảng 4-5 phút, sau đó bạn có thể thử và quyết định xem có nên ủ thêm hay không. Tương tự như các loại trà khác, Yerba mate sẽ có thể có chút ngăm đắng khi ủ lâu cùng nước nóng. Bạn cũng có thể tiếp thêm một vài lượt nước cho trà, mỗi lượt nước bạn sẽ cảm nhận được một lớp hương vị khác nhau của thảo mộc.
Mate có thể dùng đơn giản như trên hoặc thêm nước trái cây như là nước chanh để làm tăng hương vị. Nó ít khi được sử dụnG với mật ong, đường hay kem, sữa như cách bạn làm với một số loại trà khác.